چالش های آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزشی ایران از دیدگاه مدیران آموزشی و دبیران زبان انگلیسی
طـی سالیان اخیر یادگیری زبان انگلیسی به عنوان یک زبان واسط در بـین بسـیاری از مـردم جهـان، در ارتباط تنگاتنگ با نیازهای ارتباطی آن هـا مـورد توجـه خـاص مراکـز آموزشـی مـی باشـد. امروزه یادگیری زبـان انگلیسـی یک ضرورت انکار ناپذیر است . چرا که زبان انگلیسی ، زبان علم است و آموزش رشته های مختلـف در سطوح عالی و تولید علم به زبان انگلیسی صورت می گیرد.
تحقیق حاضر بر آن است که چـالش هـای آمـوزش زبان انگلیسی در نظام آموزشی ایران را با توجـه بـه عوامـل درونـی و بیرونـی از دیـدگاه مـدیران و دبیران زبان انگلیسی که تأثیرگذار بر عملکرد دبیران و دانـش آمـوزان مـی باشـد را مـورد توصـیف و تحلیل قرار دهد.
با توجه با این که هدف از این پژوهش، کمک به ارتقای کیفیت آموزش زبان انگلیسـی در نظـام آمورشی ایران از راه بررسی و معرفی عوامل چالش زای مهم آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزشی ایران می باشد، به این منظور مطالعه ی کیفی با رویکرد تحلیل محتوا انجام شد. بـرای ایـن کـار از مدیران آموزشی و دبیران زبان انگلیسی مدارس دولتی شهر تهران که از دیدگاه مسئولین آموزش و پرورش، دبیران دیگر، دانش آموزان و اولیای آن ها، شایسته ترین افراد گروه آموزشی خـود بودنـد و شناخت کافی از چالش های فرایند یاددهی - یادگیری زبان خارجی داشتند، در نمونه پژوهش قـرار گرفتند. در این مقاله جهت تحقق اهداف آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزشی ایران تلاش شد تـا با استفاده از نظر دبیران زبان انگلیسی و مدیران آموزشی به عنوان متخصصان درگیر در آموزش و مهم ترین افراد دخیل در میزان موفقیت آموزش و یادگیری زبان انگلیسـی و هم چنـین شـواهد و تحقیقات علمی ارائه شده، چالش های موجود در نظام آموزشـی ایـران را در حیطـه عناصـر برنامـه درسی آموزش زبان انگلیسی در ایران، عوامل تعدیل کننـده یـادگیری زبـان خـارجی شـامل(موانع، مزیت ها و عوامل تسهیل)، پیامدها( منفـی و مثبـت)، ویژگـی هـای زمینـه ای (تـاریخی، فرهنگـی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، ساختاری) که باید در آموزش زبـان مـورد توجـه قـرار گیـرد و جـزء عوامل درونی و بیرونی تاثیرگذار در آموزش و یادگیری زبان انگلیسـی مـی باشـند، بـه دقـت مـورد مطالعه و بررسی و نتیجه گیری قرار دهند. این تحقیق به شیوه کیفی انجـام و جامعـه آمـاری آن 380نفر بوده که جهت دستیابی به اطلاعات عمیق، با 15نفر از مـدیران مراکـز آمـوزش زبـان انگلیسی و مدیران مراکز آموزشی آموزش و پرورش و 15نفر از دبیران آمـوزش زبـان انگلیسـی در سطح مدارس شهر تهران مصاحبه غیررسمی و نیمه ساختار یافته که مشـتمل بـر سـوال هـای بـاز پاسخ انجام شد. مصاحبه با روش گفتگوهای غیررسمی بر مبنای طرح سوالات خود جـوش دریـک تعامل طبیعی شکل گرفت. سپس در مرحله بعد برای اعتبارسنجی در مورد داده های بدسـت آمـده پرسشنامه ای محقق ساخته برمبنای مضامین بدست آمده از مصاحبه ها تهیه شد و در اختیـار 350 نفر از معلمان، مدیران و متخصصان موضوعی جهت تایید یـا رد مضـامین قـرار گرفـت. کـه در کـل حجم نمونه آماری در این تحقیق 380نفر می باشد. در بخش کیفی متخصصان، مـدیران و دبیـران با روش نمونه گیری هدفمند و در بخش کمی این افراد بـه صـورت تصـادفی انتخـاب گردیدند. جمع آوری اطلاعات ابتدا از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته، و سپس پرسشنامه صورت گرفت.
تحلیل نظر خواهی از دبیران و مدیران نشان می دهد که بـاور و نظر معلمـان در رابطـه بـا آموزش زبان انگلیسی متفاوت از عملکرد آن ها درکلاس درس می باشد و این فاصله به جهـت عوامـل بیرونی از قبیل امکانات نامناسب، عوامل فرهنگی خانواده ها و دانش آموزان، عدم هماهنگی در برنامه درسی و محتوای کتاب ها و عوامل مادی و معنوی از قبیل انگیزه ذکـر کـرده انـد. در نظرخـواهی اکثر دبیران شرکت کننده در این تحقیق صریحا اذعان داشته اندکه از روش های سـنتی در آمـوزش استفاده می کنند و باز همه آن ها در پاسخ به سوال دیگر تاکید کرده اند کـه روشـی کـه آن هـا بـرای آموزش استفاده می کنند به هیچ وجه روش مطلوب و ایده آل آن ها نیست. و در توضیح روش مطلوب خود به اصول و ویژگی های رویکرد ارتباطی و همچنـین سـاختن گرایـی و نقـش معلـم بـه عنـوان تسهیل کننده یادگیری اشاره کرده اند. هم چنین به کارگیری روش های تدریس فعال و مشـارکتی و تعاملی نیز در اثربخشی برنامه درسی آموزش زبان انگلیسی همواره مورد تأکید بـوده اسـت.
آگاهی معلمان از روش های کارآمد و ویژگی های معلم کارآمد موئد این نکته می تواند باشـد کـه نظام آموزشی در انتقال دانش و مفاهیم مربوط به روش های کارآمـد و نـوین آموزشـی موفـق بـوده است و این همه تفاوت بین نظر و عمل در کار آموزشی معلم مـی توانـد بـه دو دلیـل باشـد، نظـام آموزشی در ایجاد باور در این رابطه در میان دانش آموزان خود ضعیف عمل کرده اسـت و یـا آن کـه عوامل بیرونی به قدری تأثیرگذار هستند که می توانند عوامل نظری و درونی را تحت الشـعاع خـود قرار دهند. سیستم آموزشی می تواند بـر همـاهنگی بـین برنامـه درسـی آمـوزش زبـان انگلیسی و هدف، محتوای کتب درسی، ارزشیابی و زمان به عنوان عناصر برنامه درسـی ایـن حـوزه، مدیریت و کنترل داشته باشد. در پیشرفت هر آموزشی، محصل، معلم و عوامل یاد شده سه عامل مکمل هم هستند که به ترتیب در صورت علاقه، تبحر و کارایی می توانند آموزش زبان را به بهترین وجه به ثمر برسانند.
کم بودن ساعت تدریس زبان انگلسی، یکی دیگر از مواردی است که کارشناسان آن را مورد انتقاد قرار می دهند و سه ساعت در هفته را برای آموزش این زبان کافی نمی دانند، در حالی که به گفته آن ها، شرایط غیراستاندارد آموزش ، مشکلات ناشی از این کمبود وقت را تشدید می کند. مسئله دیگر این است که کتاب های درسی زبان انگلیسی در ایران تنها براساس مهارت های خواندن و ترجمه تألیف شده اند. در تمام دنیا هدف اصلی آموزش زبان های خارجی برقراری ارتباط است بر همین اساس هدف از یادگیری زبان انگلیسی باید افزایش مهارت مکالمه باشد که این مسأله در آموزش و پرورش ایران نادیده گرفته می شود. دنیای واقعی زبان، یک دنیای صوتی است. در حالی که سیستم آموزشی ما، دنیایی مبتنی بر متن بوده است و این باعث می شود که مشکل تلفظ نیز بر مشکلات بی شمار ما افزوده شود. استفاده از فناوری آموزشی هدف آموزشی نیست، ولی از جمله عوامل مهم تأثیرگذار بر سرعت یادگیری و پیشرفت تحصیلی است. کاربرد صحیح فناوری آموزشی، از یک سو بر کارایی و قدرت آموزش معلم می افزاید و از دیگر سو، محیط یادگیری را متنوع و مناسب تر می کند که در این صورت، پیشرفت تحصیلی چشم گیر خواهد بود.
نهایتاً به مسئولان محترم آموزش و پرورش پیشنهاد می گردد ساعت آموزش درس زبان انگلیسی را افزایش داده تا دبیر بتواند با صبر و حوصله ی بیشتری با فراگیران به آموزش زبان انگلیسی بپردازد و نیز در مدارس کلاسی را مخصوص تدریس درس زبان انگلیسی در نظر بگیرند که بتوان انگیزه ی یادگیری را در فراگیران افزایش داد و از امکانات سمعی بصری استفاده نمود.
به دبیران گرامی توصیه می شود از روش های متنوع آموزش زبان انگلیسی استفاده کنند و محیط کلاس را شاد و با نشاط سازند تا دانش آموزان رغبت بیشتری به یادگیری این درس داشته باشند.
به اولیای ارجمند دانش آموزان پیشنهاد می گردد در ارتقای سطح زبانی فرزند خود با قرار دادن امکانات آموزشی زبان انگلیسی نظیر کتاب های داستانی گوناگون، سی دی های آموزشی و ...کوشش کنند.
به دانش آموزان عزیز توصیه می شود زبان یک مهارت است که برای یادگیری آن باید تمرین زیادی کرد، این تمرین باید متناوب، مستمر و طولانی باشد تا اثر بخشی آن افزایش یابد.
